Mislî ve kıyemî mal

Sual: Kitaplarda, (Emanetçi, emanet edilen altın parayı aynen geri verir. Yitirmiş yada telef etmişse, benzerini veremez, kıymetini öder. Bir altın lira gasbeden, bunu aynen öder. Bu yoksa benzerini veremez, kıymetini öder) deniyor. Niye aynı verilemiyor da, kıymeti veriliyor?
CEVAP
Altın paraların biri eski yada yeni tarihindeki ya da antika olduğundan kıymeti değişik olabilir. Bunun için, emanet edilenin aynısını vermek gerekir. Aynı de olsa, başka altın verilemez. Telef olduysa, kaybolduysa, gene aynı verilemez, şundan dolayı benzerinin kıymeti değişik olabilir. Emanet edilen altın paranın kıymeti, kıymeti ne ediyorsa onu vermek gerekir.

20 gram bilezik yerine, aynı olan başka bilezik verilmez. Verilen bileziğin ağırlığı 20 gramdan değişik olabilir. Eğer ağırlığı 20 gramsa, bir ihtimal ayarı değişiktir. Biri 22, diğeri 18 ayar olabilir. Ayarı da, ağırlığı da aynı olsa, bu sefer, işleme, işçilik farkı olur. Onun için emanet edilen altının kıymeti ödenir.

Bir mal, ya mislî yada kıyemî olur. Mislî malı telef eden, benzerini, kıyemî malı telef eden, kıymetini öder.

Mislî, çarşıda aynı vasıfta aynı bulunan mal olup, tutarları değişik olmaz.

Ağırlıkla, hacimle ve uzunlukla ölçülenlerden fabrikada, tezgâhta meydana getirilen şeyler ve sayıyla ölçülenlerden, aynı büyüklükte olanlar, sözgelişi aynı büyüklükteki yumurtayla karpuz böyledir.

Kıyemî, çarşıda aynı bulunmayan, bulunsa da tutarları değişik olan maldır. Uzunlukla ölçülenlerden tarla, elde dokunan halı, ev, dükkân, irili ufaklı olan karpuz kıyemîdir.

İkisine de bir örnek verelim:
Yapınak imalatı olup, modeli de markası da aynı olan bir halıyı telef eden, benzerini alıp verir, fakat elde özel olarak dokunmuş bir halının aynısı başka yerde olmadığı için, kıymeti her neyse onu öder.