Çocuğun malı ve alışverişi

Sual: Sünnet düğününde yada başka sebeplerle ufaklıklara verilen armağanları ana-babaları alıp kullanabilirler mi?
CEVAP
Çocuğun velisi, çocuğun malını hiç kimseye armağan edemez. Sadece, parası çocuğun olmak suretiyle satabilir. Veli, kendi parası ile, çocuğun kullanımı için almış olduğu şeyleri dilediğine armağan edebilir. Çocuk, malını ana-babasına armağan edemez. Armağan ederse, bu mal, ana-babanın mülkü olmaz. Çocuktan satın alırlarsa mülkleri olur.

Ana babasından yada velisinden izinsiz, akıl baliğ olmayan bir çocuğun verdiği hediyeyi almak, kullanmak caiz olmaz. Şu sebeple akıl baliğ olmayan çocuğun, ana-babası dahil, asla hiç kimseye armağan vermeye yetkisi yoktur. (Redd-ül Muhtar)

Çocuğa oldukça oranda kağıt para armağan edilse, ana-babası yada velisi, bu paraları saklayıp, büyüyünce kendisine vermesi gerekir. Sadece kağıt paraların kıymeti gittikçe düşmüş olduğu için, bu kağıt paralarla altın alıp saklarlar.

Çocuğa gelenler
Sual: Ufak çocuğa getirilen yiyecekleri kimler yiyebilir?
CEVAP
Çocuğa gelen hediyeyi, çocuğa zaruri lazım değilse, fukara olan ana babası yiyebilir, fakat başka fakire veremezler. Ana baba zenginse ve kendilerinde bulunmayan bir şeyse, kıymetini çocuğa ödemek şartıyla yiyebilirler. Ana babaya armağan etmek niyetiyle getirilen şey, kıymetsiz bulunduğunu bildirmek için, çocuğa armağan diyerek verilirse, anaya babaya getirilmiş olur. Bunu, varlıklı ana baba da yiyebilir ve her insana verebilirler. (Eşbah, Uyun-ül besair)

Çocuğun malını satmak
Sual: Baba çocuğun malını satabilir mi?
CEVAP
Âdil olan baba, yükümlü olmayan çocuğunun her malını, piyasa fiyatına yada daha pahalı olarak, kendine ve başkalarına satabilir, parasını çocuğa ve fakirse kendine de nafaka yapar. (Dürer-ül-hükkam)

Sual: Varlıklı bir babanın, çocuğa gelen armağanları ve çocuğun kendi malını istediği benzer biçimde kullanma yetkisi var mıdır? Sözgelişi ödünç verebilir mi, altınlarını anası takabilir mi?
CEVAP
Baba fukara ise istediği benzer biçimde kullanır. Varlıklı ise, çocuğun menkul mallarını satıp altın olarak muhafaza edebilir. Onun parası ile kârı çocuğun olmak suretiyle tecim yapabilir. Başkasına ödünç verebilir. Çocuk akıl-baliğ olduktan sonrasında, çocuğun kendi mallarını kendisine verir. (Dürer)

Sual: Çocuğa gelen hediyeyi, varlıklı olan babası iyi mi kullanır?
CEVAP
Çocuktan satın alıp, başka bir çocuğuna verebilir.

Sual: Fukara iken, çocuğumun altınlarını alıp kullandım. Şimdi varlıklı oldum. Altınları geri vermem gerekir mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Âdet olduğundan yeni doğan çocuğa armağan geliyor. Çocuğa gelen armağanları kullanabilir miyiz?
CEVAP
Fukara iseniz kullanabilirsiniz. Varlıklı iseniz, ödünç alarak kullanabilirsiniz. Ya da bu parayı çocuğun lehine olabilecek yatırımlarda da kullanabilirsiniz. Şu sebeple siz onun velisisiniz.

Sual: Çocuğumun doğumundan sonrasında ona takılan para ve altınları harcadık. Çocuğumuza borçlandık mı? Bu borcumuzu ne süre ödemeliyiz?
CEVAP
Paraları altına çevirip borcunuzu altın olarak hesaplayın. Sözgelişi 70 gram 22 ayar altın diye bir yere yazın. Derhal vermeniz gerekmez. Akıl baliğ olunca isterse size armağan edebilir. Ya da o süre da verebilirsiniz. Şu demek oluyor ki kendi paranız benzer biçimde saklamanız yada değerlendirmeniz gerekir. Sözgelişi Euro olarak saklayalım yada Dolar olarak saklayalım kabul edebilirsiniz. Şu demek oluyor ki çocuğun menfaati hangisinde ise ona nazaran hareket edersiniz.

Sual: Altını bebeğe armağan etmek caiz mi?
CEVAP
Evet. Fakat tekrar geri alınmaz. Şu sebeple çocuğun armağan etme yetkisi yoktur. Verilen onun olur.

Sual: Çocuğun getirmiş olduğu mubah suyu içmek niye caiz değildir? Evin çeşmesindeki suyu getirse gene mi içilmez? Mubah su ne anlama gelir?
CEVAP
Her insanın kullanabildiği göl, pınar, ırmak benzer biçimde sulardır. Çocuk bu suyu alınca onun mülkü olur. Çocuk, mülkünü başkasına armağan edemez. Fakat evin içindeki su onun değildir. Onu getirirse, ana babası içebilir. Marketten almış olduğu şişe suyu onun mülkü olur. Onu hiç kimseye armağan edemez.

Ana, baba yada veli, çocuğun malını hiç kimseye armağan edemez. Birine armağan etmek isterse, ilkin bunun kıymeti kadar parayı ona armağan eder. O da, bu para ile çocuğun malını velisinden satın alır. Bu para çocuğun olur. Veli, kendi parasıyla çocuğun kullanımı için almış olduğu şeyleri dilediğine armağan edebilir. Çocuk malını ana yada babasına verse, bunların mülkü olmaz. (S. Ebediyye)

Sual: Varlıklı dul kadınım. Çocuğuma bağlanan maaşı, kendi ihtiyacıma harcamam caiz mi?
CEVAP
Hayır.

Sual: Biri 5, diğeri 8 yaşlarında iki çocuğum var. Kimi zaman bunlar gidip fırından ekmek alıyorlar. Bunların alışverişi sahih midir?
CEVAP
Baliğ olmayan akıllı çocuğun alışverişi, velisinin izin vermesi ile sadece sahih olur. Eğer çocuk akıllı olmamış ise, velisinin izni olsa da, alışveriş etmesi sahih olmaz. (S. Ebediyye)

Yedi yaşından büyük çocuğa akıllı çocuk denir. Demek ki 8 yaşındaki evladınız sizin izin vermenizle alışveriş yapabilir. 5 yaşındaki yapması imkansız. Sadece, diyelim 5 yaşındaki evladınız fırından ekmek alıp getirmişse, siz de razı olmuşsanız o süre sahih olur. Bu, 5 yaşındaki ufak çocuğun tecim yapması, alışveriş etmesi demek değildir. Babasıyla bakkala gidip, şeker çikolata isteyip alınca, babasının rıza gösterip parasını ödemesi gibidir.

Sual: Bir hayvanın besmeleli kesip kesilmediğini bir çocuğa yada içki içen birisine sorsak, o da besmele ile kesildi dense, o hayvan yenir mi?
CEVAP
Evet yenir. Alışverişte bir fâsıkın hatta kâfirin sözü de kabul edilir. Akıllı olan çocuk da adam gibidir. Bunlardan biri, bu eti kitaplı kâfir kesti derse, yenmesi helal olur. (Dürr-ül muhtar)

Sual: Yirmi yaşın üstünde, akıl-baliğ olmayan, kadın-erkek münasebetlerini bilmeyen, konuşamayan zararsız deli olan biri adam, diğeri kız olmak suretiyle iki çocuğum var. Alışverişleri, armağan vermeleri, birine zarar vermeleri benzer biçimde hukuki durumları nedir?
CEVAP
Mecellenin 979. maddesinde, delinin, mümeyyiz olmayan ufak çocuk hükmünde olduğu bildirilmiştir. Bir çocuk, satın alınan malın, mülk olacağını ve satınca mülkten çıkacağını anlarsa, buna mümeyyiz, şu demek oluyor ki akıllı denir. Mümeyyiz çocuk, alım satıma aklı eren, alışverişte aldanmayan çocuktur. Mümeyyiz olmayan evlatların tüm sözleşmeleri bâtıldır. Delinin durumu da böyledir.

Mümeyyiz olan çocuğun zararı olan olan işlerdeki sözleşmeleri, velisi izin verse de, sahih değildir. Ödünç, armağan vermesi böyledir. Yararlı olan işler için sözleşmeleri velisi izin vermese de sahih olur. Armağan kabul etmesi, ücret ile yapmış olduğu işin ücretini alması böyledir.

Zararı dokunan da, yararlı da olabilen sözleşmelerinin sahih olması için, velisinin izin vermesi gerekir. Kendi malı ile alışveriş yapması böyledir. Bunamış olan yaşlanmış da, mümeyyiz çocuk gibidir. Alışverişini, velisi isterse kabul, isterse red eder. Bir malı yada canı telef ederse, öder. Sözleşmeler yönünden delinin durumu da böyledir.

Sual: İlköğretim okulundaki bir öğretmen, öğrencisine ilişik kalem, silgi benzer biçimde eşyalarını isteyip kullanabilir mi?
CEVAP
Kullanmamalıdır.

Çocuğa verilen armağan
Sual: On yaşındaki büyük çocuğuma armağan edilen kazak, ona olmadı. Yedi yaşındaki ufak çocuğuma oluyor. Ufak çocuğuma vermek istedim, büyük çocuğum razı olmadı. Ne yapmalıyım?
CEVAP
Büyükten kazağı satın alıp, küçüğe giydirmeli. Büyüğe de bir kazak satın alınırsa, ikisi de sevindirilmiş olur.

Çocuğun malını ona harcamak
Sual: Çocuğun malını, onun için harcamaya kim veli olabilir?
CEVAP
Babası yada büyükbabası olur. Anası veli olması imkansız. Anası bir tek, kendi yanında kalan çocuğun ihtiyacını onun parasıyla satın alabilir. (Eşbah)

Sual: Çocuk için armağan olarak getirilen yiyecekleri, çocuğun ana, babası da yiyebilir mi?
Yanıt: Çocuğa yiyecek olarak gelen hediyeyi, çocuğa zaruri lazım değilse, yalnız fukara olan anası babası yiyebilir. Başka fakirlere yediremezler. Ana baba fukara değil, fakat kendilerinde bulunmayan bir şey ise, yiyebilirler ve kıymetini çocuğa öderler. Anaya babaya armağan etmek niyeti ile getirilen şeyi, kıymetsiz bulunduğunu bildirmek için, çocuğa armağan diyerek verilirse, anaya babaya getirilmiş olur. Bunu, varlıklı iseler de yiyebilirler ve dilediklerine verebilirler.

Sual: Bir baba, ergenliğe ulaşmamış evlatlarının parasını kullanabilir mi?
Yanıt: Mevzu ile ilgili olarak Fetâvâ-yı Feyziyyede deniyor ki:
“Bir baba, ufak evlatlarının paralarını, ihtiyacı yok iken, kendisi için kullansa, çocuklar baliğ olunca, erişkinlik yaşına ulaşınca bunu tazmin etmesini, ödemesini isteyebilirler. Baba muhtaç olsaydı, kullanımı caiz olurdu.”

Sual: Ufak çocuklar için verilen armağanları, bu çocuğa bakanlar alabilir mi?
Yanıt: Ufak çocuğa verilen hediyeyi babası kabzeder, alır. Babası yoksa, babanın vasisi, o da yoksa, büyükbabası kabul eder. Büyükbabası de yoksa, dedesinin vasıyet etmiş olduğu kabul eder. Bu dördünden biri varken, çocuğa bakan akrabası bile alamaz. Bu dördünden biri yoksa, çocuğa evinde bakan kabul eder. Aklı başlangıcında çocuğun kendisi de kabul edebilir.