Şaka etmek

Sual: Bazı dostlar yerli yersiz latife yapıyorlar. Kimi zaman korkuyor, kimi zaman üzülüyorum. Bu şekilde latife yapmak uygun mu, şakada bir ölçü yok mu?
CEVAP
İmam-ı Gazali hazretleri buyuruyor ki:
Peygamber efendimiz de şakalaşır, (Ben de latife yaparım, fakat doğru konuşurum) buyururdu. Yabancı ile, tanıdıklarla, çocuklarla, yaşlanmış hanımlarla ve mahrem hanımlarla latife yapardı. Ailesine karşı da, insanların en zarifi idi. Âişe validemiz ile yarış etti. Bir seferinde Hazret-i Âişe, başka seferde de Server-i âlem geçti. Müslümanın hanımı ile oynaması, günah değil, sevaptır. Şu sebeple hadis-i şerifte, (Hanımı ile şakalaşanı Allahü teâlâ sever, ikisine de sevap verir, rızıklarını artırır) buyuruldu. Bir defasında, yaşlı bir hanıma, (Cennete kocakarı girmez) buyurunca, kadıncağız üzülür. Bunun üstüne hanıma, tebessümle (Sen o vakit genç olursun) buyurur.

Binek isteyen yaşlı bir hanıma da (sana bir deve yavrusu vereyim, ona binersin) buyurunca hanım, (Deve yavrusu beni iyi mi götürsün?) der. Tebessümle ona, (Her deve başka bir devenin yavrusudur) buyurur.

Ümmü Eymen isminde bir bayan gelir, ben falancanın hanımıyım, sizi kocam çağrı ediyor der. Ona da, (Şu gözünde beyazlık olan insanın karısı mısın?) buyurunca, hanım, (Hayır onun gözünde bir şey yok) der. Hanıma tebessümle, (Gözünde beyazlık olmayan insan yoktur) buyurur.

Hazret-i Âişe, Sevde validemize şu cıvık aşını yemezsen yüzüne sürerim der, o da yemeyince yüzüne sürerken aralarında oturan Resulullah efendimiz, Hazret-i Sevde’yi siper etmeye çalışır. Hazret-i Âişe de kendi yüzüne sürer, Resulullah onlara bakıp gülümser. Hadis-i şeriflerde de buyuruluyor ki:
(Arkadaşına üzücü latife yapma!) [Tirmizi]

(Oldukca gülen hafife alınır. Esprisi oldukça olanın da vakarı gider.) [İ. Asakir]
(Esprisi doğru olanı Allahü teâlâ görevli tutmaz.) [İ. Asakir]

(Ölçüsüz latife icra eden hafife alınır.) [Deylemi]

Hazret-i Ömer, (Oldukca gülenin heybeti azalır, oldukça latife icra eden hafife alınır) buyurdu.
Rabia hatun, (Günah olmayan işlerde, gönül almak için şakalaşmak mürüvvettendir) buyurdu.

Hikmet ehli buyuruyor ki:
Her şeyin tohumu vardır. Düşmanlığın tohumu da latife ve alaydır. Ey oğul, azca latife yap, fazlası, insanoğlunun değerlerini giderir ve kötüleri, aleyhine cesaretlendirir. Şakayı tamamen terk etmek de dostların buğzetmesine ve samimiyetinin kesilmesine neden olur. Bir iş yaparken içine bıkkınlık gelir, ağırlık çökerse o vakit o yaptığın şeyi, bir süre terk et, kendini dinlendir, azıcık şakalaş, bu suretle kendine sevinç getir. Fakat şakalaşmayı o aşama ayarla ki, yemeğe atılan tuz benzer biçimde olsun. Şu demek oluyor ki yemeğe atılan tuz, oldukça olunca yemeğin lezzetini iyi mi giderirse, latife da öyledir. Azı karar, bir çok zarar. Oldukca azca olursa gönlümüzün neşesi yerine gelmez. Şaka, gönüldeki donukluğu ve o işe karşı doğan bıkkınlığı giderecek kadar olmalı.

Şakada da yazınsal muhafaza etmeli. Örnek olarak hoca, talebesine, ana baba evladına latife yaparsa, öğrenci ve evlat, bu samimiyeti suiistimal etmemelidir.

Esprisi da ciddidir
Peygamber efendimizin, (Ciddisi de, esprisi da ciddidir) buyurduğu hususlar vardır. Bunlardan birkaçı şunlardır:

Bir kimse, şakadan yada rol gereği, iki tanık yanında evlense, hakikaten evlenmiş olur. Gene bir kimse, latife ile, alay olsun diye yada hanımını korkutmak niyetiyle (seni boşadım) dese, hanımı hakikaten boş olur.

Bir kimse, kölesine (seni azat ettim) dese, hakikaten kölesi azat edilmiş olur. Sözünden vazgeçemez. Bir kimse, bigün oruç nezretmek isteyip de yanlışlıkla bir ay dese, bir ay oruç tutması gerekir. Dinimizin emri budur. (Dürer, Redd-ül Muhtar)

Tehdit edilmeden, bir yoksulluk yok iken, latife ile, alay ile kâfir olayım demek, dini bilgilere hurafe ve inanmıyorum demek, günah işletenlere helal olsun demek küfürdür. Bu şekilde söyleyen müslüman ise mürted olur. Mürted olanın tüm ibadetlerinin sevapları yok olur. Birkaç kişiyi güldürmek için ibadetleri yok etmek akıllı hiç kimseye yakışır mı?

(Ameller niyete göredir) hadis-i şerifi, taatlara ve mubahlara niyete gore sevap verileceğini bildirmektedir. Günahlar, niyetsiz yada iyi niyetle de işlenirse, günah olmaktan çıkmaz. Örnek olarak, (Mümini sevindireni Allahü teâlâ sevindirir) hadis-i şerifine uyabilmek için, bir mümini sevindirmek niyetiyle içki masasına oturmak sevap olmaz, günah olur.

Bir hristiyan kızı, bir müslüman adama, (Benimle dans edersen müslüman olurum) dese, müslümanın, iyi niyetle onunla dans etmesi yada başka günah işlemesi caiz olmaz.

Sual: Köy düğünlerinde, oyun için, bir adama kız elbisesi giydirip kaçırıyorlar. Kızlara da adam elbisesi giydiriliyor. Bu şekilde yapmak uygun oluyor mu?
CEVAP
Oyun için, latife için de olsa, zaruretsiz adam hanım elbisesi, hanım da adam elbisesi giymemelidir! Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Hanım elbisesi giyen adama, adam elbisesi giyen hanıma nalet olsun!) [Hakim]

(Hanım benzer biçimde davranan adama, adam benzer biçimde davranan hanıma nalet olsun!) [Buhari]

(Adama benzemeye çalışan hanım, hanıma benzemeye çalışan adam bizlerden değildir.) [İ.Ahmed]

(Kendini adama benzeten hanım, içki içmeye devam eden ve deyyus Cennete girmez.) [Taberani]

Peygamber efendimiz, adam kılığına girip mızrak kuşanmış bir bayanı görünce (Adama benzemeye çalışan hanıma, hanıma benzemeye çalışan adama nalet olsun) buyurdu. El ve ayaklarını kınalayıp hanımefendilere benzemeye çalışan birini sürgüne gönderdi. (Taberani, Ebu Davud)

Bu günahları yada başka büyük günahları işleyen bir kimse, eğer inanç ile ölürse, günahlarının cezasını çektikten sonrasında Cennete girer. Büyük günaha devam edenlerin, imanlı olarak ölmeleri zor olsa gerek. Onun için her günahtan kaçmalıdır!

Üzücü latife
Sual: Şakadan yalan söylemek yada ürkütücü şakalar yapmak örneğin şakadan bir kimsenin bir şeyini alıp saklamak caiz midir?
CEVAP
Bunlar oldukça günahtır. Maddeler hâlinde açıklayalım:
1- Yalan söyleyerek latife olmaz. Üç hadis-i şerif şöyledir:
(Yalan, münafıklık alametidir.) [Buharî]

(Yalandan sakının! Şu sebeple yalan günaha, günah da Cehenneme götürür.) [Buharî]

(İnsanları güldürmek için yalan söyleyenlere, yazıklar olsun!) [Ebu Davud]
2- Şakayla da olsa, Müslümanı korkutmak oldukça günahtır. Birkaç hadis-i şerif şöyledir:
(Bir mümini korkutanı, Allahü teâlâ da, uzunluğu bin yıl olan günde, korkutur.) [Deylemi]

(Bir mümini korkutan, Kıyamet korkularından güvenli olmaz.) [Beyhekî]

(Ürkütücü şeyler söylemeyin!) [Deylemî]

(Tanrı’a ve âhirete inanan, bir Müslümanı korkutmasın!) [Taberanî]

(Bir Müslümana ürkütücü gözle bakanı, Allahü teâlâ Kıyamette korkutur.) [Taberanî]

(Müjdeleyici olun, ürkütücü olmayın!) [Ebu Davud]

(Bir demirle [bıçakla veya herhangi zarar verici bir aletle] arkadaşına işaret edip korkutana, melekler nalet eder.) [Müslim]

Bir kimse, arkadaşı uyurken, onun bir okunu almış olduğu sırada, arkadaşı korkarak uyanır. Bunu gören Resulullah efendimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurur ki:
(Müslümanı [herhangi bir şekilde] korkutmak helâl değildir.) [Taberanî]

Gene biri, arkadaşının ayakkabılarını gizlice alıp saklar. Arkadaşı erişince, oradakilere ayakkabılarını sorar. Onlar görmedikleri için, (Biz bilmiyoruz) derler. Ayakkabıyı saklayan kimse, (Ayakkabıların burada ya) der. Bunu gören Resulullah efendimiz, (Iyi mi olur da mümini korkutursun?) buyurur. O kimse latife yaptığını söyleyince, iki kez daha, (Iyi mi olur da mümini korkutursun?) diye onu uyarı eder. (Taberanî)

Yaptığımız şakadan dolayı arkadaşımız üzülür ve korkarsa günaha girmiş oluruz. Gene şakayla arkadaşını korkutan birine Resulullah, “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurur ki:
(Müslümanı korkutmak büyük zulümdür.) [Bezzar]
3- Birinin bir şeyini saklayarak onu üzmek de günahtır. Bir hadis-i şerif şöyledir:
(Arkadaşınızın bir şeyini ciddi yada latife olarak da almayın!) [Tirmizî]

Bu şekilde üzücü latife icra eden derhal özür dileyip helâlleşmeli. Bundan daha önemlisi de özür dileyecek duruma düşmemelidir. Bir hadis-i şerif şöyledir:
(Özür dileyecek işleri yapmaktan oldukça sakınmalıdır.) [İbni Neccar]

Yalan ve latife
Sual: 1 Nisan’da, latife yapmak caiz midir?
CEVAP
Yalan söylemeden, kimseyi üzmeden, korkutmadan, malını almadan devamlı latife yapmak caizdir. İki hadis-i şerif meali şöyledir:
(Münakaşaya girmeyen, haklı olsa da kimseyi incitmeyen, latife yada güldürmek için yalan söylemeyen, iyi huylu olan Müslüman Cennete girer.) [Tirmizî]

(İnsanları güldürmek için yalan söyleyenlere, yazıklar olsun!) [Ebu Davud]

1 Nisan şakaları genel anlamda uygunsuz oluyor.

İnsanları korkutmak ve üzmek
Sual: Şaka için bir Müslümanı üzmek, örneğin boş bir silahı ona doğrultmak yada bıçak göstermek ya da ayakkabılarını saklamak caiz midir?
CEVAP
Şaka için de olsa hiçbiri caiz değildir. Bir hadis-i şerif:
(Bir demirle [bıçakla veya herhangi zarar verici bir aletle] arkadaşına işaret edip korkutana, melekler nalet eder.) [Müslim]

Bir kimse, elmayı dörde bölüp soyduktan sonrasında, bıçağın ucuna bir parça yerleştirip ilim ehli bir zata uzatır. O zat da, bu şekilde yapmanın bile uygun olmadığını anlatmak için, (Bakın bana bıçak gösteriyor) der. Sonrasında o kimse tevbe eder. Demek ki, elma ikram ederken bile, bıçağı birine doğru tutmak uygun olmuyor.

Bir kimse, arkadaşı uyurken, onun bir okunu almış olduğu sırada, arkadaşı korku içinde uyanır. Bunu gören Resulullah efendimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurur ki:
(Müslümanı [herhangi bir şekilde] korkutmak helâl değildir.) [Taberanî]

Gene biri, arkadaşının ayakkabılarını alıp saklar. Arkadaşı erişince, oradakilere ayakkabılarını sorar. Onlar görmedikleri için, (Biz bilmiyoruz) derler. Ayakkabıyı saklayan kimse, (Ayakkabıların burada ya) der. Bunu gören Resulullah efendimiz, (Iyi mi olur da mümini korkutursun?) buyurur. O kimse latife yaptığını söyleyince, iki kez daha, (Iyi mi olur da mümini korkutursun?) diye onu uyarı eder. (Taberanî)

Yaptığımız şakadan dolayı arkadaşımız üzülürse günaha girmiş oluruz. Gene şakayla arkadaşını korkutan birine Resulullah, “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurur ki:
(Müslümanı korkutmak büyük zulümdür.) [Bezzar]

Söz söyleyerek yada işaretle de olsa, Müslümanı korkutmak caiz olmaz. Birkaç hadis-i şerif:
(Bir Müslümana dokundurucu söz söyleyenin yüzü, Cehennemde kara olur.) [Harâitî]
(Korkutacak şekilde bir Müslümana bakanı, Allahü teâlâ Kıyamette korkutur.) [Taberanî]
(Bir mümini korkutan, Kıyamet korkularından güvenli olmaz.) [Beyhekî]

(Ürkütücü şeyler söylemeyin!) [Deylemî]

(Tanrı’a ve âhirete inanan, bir Müslümanı korkutmasın!) [Taberanî]