CEVAP
Mekke-i mükerremeye giden, 15 yada daha çok gün kalmaya niyet ederse mukim olur.15 günden azca kalmaya niyet ederse yada asla niyet etmeden aylarca kalsa konuk olur.
Mekke, Minâ ve Arafat benzer biçimde başka başka yerlerde toplam 15 gün kalmaya niyet eden de, mukim olmaz. Yalnız Mekke’de yada Minâ’da 15 gün kalmaya niyet eden mukim olur. Mukim olan da, namazlarını kısaltamaz. Bayram kurbanını da kesmesi vacip olur.
Öğrenci, asker, işçi benzer biçimde komut altında bulunanlar, kendi niyetleri ile değil, hocalarının, kumandanlarının, işverenlerinin emrine bakılırsa hareket ederler. Âmirleri 15 gün kalmaya niyet etse, bunlar emri işitinceye kadar konuk olurlar. Emri asla işitmezlerse, kaç gün kalsalar hep seferi olurlar.
Bir görevliye tâbi olan hacılar da, bunun sözü ile hareket ederler. Görevli, 15 gün Mekke’de kalacağız dememişse, bu görevliye bağlı olanlar seferi olur. Seferi olanın da bayram kurbanını kesmesi vacip olmaz. Fakat şükür kurbanını kesmesi vacip olur. Dört rekatlık farzları iki rekat olarak kılar. (Nihaye)
Sual: Bir hacı hac farizası için, Mekke’de 13 gün kaldıktan sonrasında 14-15. günleri de Minâ ve Arafat’ta bulunup (Mekke- Mine, Arafat arası 22 km) yeniden Mekke’ye geri dönerek 7 gün daha kaldıktan sonrasında Medine’ye giderse seferi midir?
CEVAP
Tam İlmihal’de diyor ki:
Mekke, Minâ ve Arafat benzer biçimde başka başka yerlerde toptan 15 gün kalmaya niyet eden, mukim olmaz. Demek ki Türkiye’den giderken yada oraya varınca bir yerde 15 günden fazla kalmaya niyet edilmemişse seferi olur. Medine’de 15 günden fazla kalmaya niyet eder ise orada da mukim olur, 15 günden azca kalmaya niyet etmişse seferi olur.
Mekke’de mukim olunmaz mı?
Sual: Tam İlmihal’de (Mekke, Minâ ve Arafât benzer biçimde başka başka yerlerde toptan 15 gün kalmaya niyet eden de, mukim olmaz) deniyor. Bir kimse Mekke’de bir ay kalsa, mukim olmaz mı?
CEVAP
Mukim olur. Bir yerde 15 günden fazla kalınınca mukim olur. Sözgelişi bir kimse 13 gün Mekke’de kalmaya, sonrasında bigün Arafat yada Minâ’da kalmaya, sonrasında 13 gün gene Mekke’de kalmaya niyet edip sonrasında, Medine’ye gitmeye niyet etse, bir yerde 15 günden fazla kalmaya niyet etmediği için Mekke’de toplam 26 gün kalmasına karşın seferi olur. Namazlarını kısaltarak kılar. Fakat şahıs, Ramazanda gidip Mekke’de 15 günden fazla kalmaya örneğin bir ay kalmaya niyet etmişse, artık Mekke’de mukimdir. Arafat’ta da, Minâ’da da, Müzdelife’de de seferi olması imkansız, mukimdir. Namazlarını kısaltamaz.
Tüm fıkıh kitapları hep aynı şeyi yazmaktadır. Değişik bir kavil yoktur. Fakat anlatılışları farklıdır. Birkaç örnek verelim:
Konuk olan yolcu, Mekke ve Minâ’da 15 gün ikamet etmeye niyet etse namazları dört kılmaz, bu sebeple iki yerde kalmayı niyet etmek oldukça yerde kalmayı gerektirir, bu ise yolculuğun gerçekleşmesine manidir. Sadece yolcu geceyi birinde kalmayı niyet ederse oraya girmesiyle mukim olur, bu sebeple kişinin ikameti gece kalmış olduğu yere izafe olunur. (Hidaye)
Mekke ve Minâ’da 15 gün kalmaya niyet eden namazları dört kılmaz; bu sebeple ikamet iki yerde kalmaya niyet etmekle mukim olunmaz. Yolcunun ikametleri toplansa 15 günü geçse de seferidir. Sadece geceyi birinde ikamet etmeye niyet ederse o vakit oraya girmesiyle mukim olur, bu sebeple kişinin ikameti kalmış olduğu, yatmış olduğu yere izafe olunur. Hac farzını yerine getirmek için hac ayının on günü içinde Mekke’ye girse ve 15 gün ikamete niyet etse, mukim olmaz, bu sebeple Arafat’a çıkmak zorundadır. Bir yerde 15 günden oldukça kalmadıkça mukim olması imkansız. (Bahr-ür Raik)
Şahıs Kufe’den çıksa Mekke ve Minâ’da 15 gün ikamet etmek suretiyle yola çıksa Mekke’ye girdiğinde namazı dört kılamaz, bu sebeple yalnız Mekke’de 15 gün kalmayacaktır. (Mebsut – Şeybani)
Yolcu bir yerde 15 gün kalmaya niyet ederse mukim olur. Fakat iki yerde 15 gün kalmayı niyet eder ise, bu iki yerin her biri kendi başına bir şehirdir. Dolayısıyla biri diğerine tâbi değildir. Mekke ve Minâ’da toplam 20 gün kalmaya niyet eden mukim olmaz. Sadece bu iki yerden birinde 15 gün kalmaya niyet eden mukim olur. (Tuhfetül Fukaha)
İki yerde örneğin Mekke ve Minâ’da, ya da Kufe ve Hira’da kalmayı niyet eden eğer geceyi bunlardan birinde ikamet etmeye azmetse ve gündüzleri oradan diğerlerine gitmeyi planlasa, eğer gece kalmayı azmettiği yere gündüz girse mukim olmaz. Fakat gece ikamet etmeyi azmettiği yere geceleri girse mukim olur, sonrasında öteki bölgelere oradan yola çıksa konuk olmaz. Bundan dolayı kişinin ikamet yeri kalmış olduğu yerdir. Başkasının yerine hac icra eden arkadaşları gittikten sonrasında Mekke’de 15 gün yada daha oldukça kalmayı niyet eden Mekke’de mukim olur. (Mebsut – Serahsi)
Öteki üç mezhepte seferilik farklıdır. Giriş çıkış günleri hariç, bir yerde dört gün kalmaya niyet eden mukim olur. Bir ihtiyaçtan dolayı bu mezheplerden birini yansılamak eden Hanefi de, yansılamak etmiş olduğu mezhebin koşul ve müfsitlerine riayet eder. Şu demek oluyor ki dört gün kalınca mukim olur ve namazlarını kısaltamaz.