Haccın şartları

Sual: Haccın şartları nedir?
CEVAP
Haccın vücub ve eda şartları vardır.

Vücub şartları şunlardır:
1- Müslüman olmak.

2- Kâfir ülkesinde olanın, haccın farz bulunduğunu işitmesi.

3- Akıl baliğ olmak.

4- Hür olmak.

5- Nafakadan fazla olarak, hacca götürüp getirecek ve evindekilere kafi gelecek kadar parası olmak.

6- Hac vaktinin gelmiş olması. [Hac vakti, arefe ve bayram günleri olmak üzere, 5 gündür.]

7- Hacca gidemeyecek kadar, kör, hasta, yaşlanmış ve sakat olmamak.

Eda şartları da şunlardır:
1- Hapsedilmiş yada yasaklı olmamak.

2- Hac için gideceği yolda ve hac yerinde selamet ve güvenlik olması.

3- Kadının, kocasının yada sonsuz mahrem akrabasından fâsık ve mürted olmayan akıl baliğ yada mürâhık bir erkekle birlikte gitmesi lazımdır. Bunun yol parasını verecek kadar, kadının varlıklı olması da lazımdır. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Hanım, yanında bir mahremi olmadan hacca gidemez!) [Bezzar] [Şafii’de, mahremsiz olarak, kadınlar farz olan hacca gidebilir. Kadının mahreminin hac yolunda ölmesi, Şafii’yi taklit etmesi için özür olur.] Erkeksiz hanım hacca gidemez. Giderse, haccı sahih olursa da, haramdır.

Erkeğiyle gidince de, otelde, tavafta, say’da ve taş atarken, erkekler arasına karışması haccın sevabını giderdiği benzer biçimde, büyük günaha da girer.

4- Hanım, iddet halinde olmamak.

[Vücub şartları bulunmakla beraber, eda şartları da kendisinde bulunanın, o yıl hacca gitmesi farz olur. O yıl, hac yolunda ölürse hac sâkıt olur. Vekil gönderilmesi için vasiyet etmesi gerekmez. O yıl gitmezse, günah olur. Sonraki yıllarda, hac yolunda veya evinde hasta, hapis veya sakat olursa, yerine başkasını, bedel [vekil] göndermesi yada bunun için vasiyet etmesi gerekir. Vekil gönderdikten sonrasında iyi olursa, kendinin gitmesi de lazım olur. Sonraki senelerde hacca giderse, tehir günahı af olur.]

Hac için zenginliğin ölçüsü
Sual: Hacca gitmek için nisab nedir? Zekât nisabına malik olanın hacca gitmesi farz mıdır?
CEVAP
Zekât nisabına malik olmasa da, ihtiyacından fazla olarak, hacca götürüp getirecek ve geride kalanlara kafi gelecek kadar parası olana, öteki şartlar da kendisinde var ise, hacca gitmek farz olur.

İhtiyaç eşyasının birincisi nafakadır. Nafaka, mutfak eşyasıyla beraber yiyecek, giyecek ve ev eşyasıyla evdir. Binek hayvanı yada otomobili, sanat aletleri, meslek yada ders kitapları da gerekseme eşyası sayılır. Bir senelik yiyecek yada parası, nafaka sayılır. Tüccarın, esnafın, çiftçinin kendi memleketlerinde âdet olan sermayeleri de, hac için gerekseme eşyasıdır. (Redd-ül-muhtar)

Mekke’ye yakın olan birinin, hacca gitmesi için varlıklı olması gerekmez. Hacca gidebilmek için bildirilen gerekseme eşyalarının, ne olursa olsun olması koşul değildir. Var ise, hacca gitmek için, bu tarz şeyleri satmak gerekmez, yoksa satın almak lazım değildir.

Zekât nisabına malik bir zenginin, hacca götürüp getirecek ve evde kalan çoluk çocuğunun gereksinimlerini görecek kadar parası, altını yoksa, hacca gitmesi farz olmaz.

Hac zamanı
Sual: Bir kimsede, hac vakti ulaşmadan önce, haccın vücub şartları bulunsa, hac kendisine farz olur mu? Yoksa bu şartların hac zamanında mı kendisinde bulunması gerekir?
CEVAP
Vücub şartlarından biri, hac zamanının gelmiş olmasıdır. Hac zamanı, Arefe ve bayram günleri olmak suretiyle, beş gündür. Yolda geçen süre da düşünülerek, vücub şartları, bu süre başlangıcında mevcut olan kimsenin, ömründe bir kere hacca gitmesi farz olur. (S. Ebediyye)

Vücub şartları yoksa
Sual: Dul ve varlıklı bir anne, oğluna, (Yol harcamalarını ben karşılayayım, birlikte hacca gidelim) dese, oğlu da gitmese günaha girer mi?
CEVAP
Hayır. Vücub şartlarından biri bulunmayan kimsenin hacca gitmesi farz olmaz. Vücub şartlarını temin etmek lazım değildir. Örnek olarak, hacca gitmesi için, kendisine armağan edilen parayı alması gerekmez.

Haccı geciktirmek
Sual: Hac kendisine farz olan kimsenin, haccı sonraki senelere bırakması caiz midir?
CEVAP
Hayır, caiz değildir. O yıl gitmesi farzdır. Gitmezse günah olur. Eğer sonraki senelerde hacca giderse, geciktirme günahı affolur. İmam-ı Muhammed’e ve imam-ı Şafii’ye göreyse, sonraki senelere bırakması caizdir.

Hanıma haccın farz olması
Sual: Hanımımın ziynet altınları nisabın üstündedir. Hacca gitmesi farz mıdır?
CEVAP
Hanımlara haccın farz olması için; hacca gidecek yada kendisini götürecek bir mahreminin bulunması şarttır. Götürecek bu şekilde mahremi yoksa hacca gitmez. Vefatından sonrasında vekil gönderilmesi için vasiyet eder. Örnek olarak, (Yaşarken imkân bulup hacca gidemezsem, ölünce yerime vekil gönderilsin) diye vasiyette bulunur.

Hac ibadetinin eda şartları
Sual: Hac ibadetinin yerine getirilmesi için de belli şartlar var mıdır?
Yanıt: Hac ibadetinin farz olmasından başka, bu ibadeti yerine getirebilmesi için de belli şartlar vardır ki bunlara eda şartları denir ve dört tanedir:
1- Hapsedilmiş yada yasaklanmış olmamak.
2- Hac için gideceği yolun ve hac yerinin selamet ve emniyetli olması lazımdır. Vapur, tren, otobüs yada uçaklardan tehlikeli olan ile gitmek lazım olduğu süre, hacca gitmek farz olmaz. Eşkıyaların, hacıların canına, malına saldırmış olduğu yıllarda hacca gitmek farz olmaz.
3- Mekke’den üç gün üç gecelik uzak yerlerde bulunan hür kadının hacca gidebilmesi için, üç mezhepte, kocasının yada nikâhı düşmeyen sonsuz mahrem akrabasından fasık, mürted olmayan akıllı, büluğa ermiş bir adamın birlikte gitmesi lazımdır. Bunun yol parasını verecek kadar, kadının varlıklı olması da lazımdır. Künûz-üd-dekâıkda yazılı Bezzârın bildirdiği hadîs-i şerifte;
(Hanım, yanında bir mahremi olmadan hacca gidemez!) buyuruldu. Zamanımızda fesat çoğaldığı için, nikâhtan ve sütten olan mahrem akraba ile sefere gitmemelidir. Varlıklı olan kadının, mahremi ile bir kere hacca gitmesine kocası mâni olması imkansız. Zira zevcin, kocanın farzlara mâni olmaya hakkı yoktur.
4- Hanım, iddet hâlinde şu demek oluyor ki kocasından yeni ayrılmış olmamaktır.

Haccın vücup şartları
Sual: Bir Müslümana haccın farz olması için, bir tek o Müslümanın varlıklı olması kâfi midir?
Yanıt: Haccın şartları, farzları, vacipleri ve sünnetleri vardır. Bir Müslümana haccın farz olabilmesi için, o Müslümanda, haccın şartlarının tamamının bulunması lazımdır. Haccın Şartları da iki kısımdır. Birinci kısım, Haccın Vücub Şartlarıdır ki İmâm-ı a’zam hazretlerine gore, sekizdir ve şunlardır:
1- Müslüman olmak.
2- Kâfir memleketinde olanın da, haccın farz bulunduğunu işitmesi lazımdır.
3- Akıllı olmak.
4- Bâliğ, erişkinlik yaşına ulaşmış olmak.
5- Hür olup, köle olmamak.
6- Geçim ihtiyacından fazla olarak hacca götürüp getirecek ve geride kalanlara kafi gelecek kadar, helal parası olmak. Buradaki gerekseme da, zekâttaki gibidir. Haram malı olana, hacca gitmek değil, bu tarz şeyleri sahiplerine ödemek farzdır. Haram mal ile hacca giden, hac yapmamak azabından kurtulur ise de, hac sevabı kazanamaz. Gasbedilen yerde namaz kılmaya benzer. Bu şekilde kimselerin ibadetlerine engel olmamalıdır. Günahlar ibadetlere engel değildir. Parasının helal olduğunda şüphesi olan, sevap kazanmak için, Yahya Efendi fetvasında yazılı olduğu benzer biçimde, bir kimseden ödünç alıp bununla hacca gitmelidir. Borcunu şüpheli parası ile ödemelidir. Müttekiler, her gereksinimlerini temin ederken, bu şekilde yapmışlardır.
7- Hac vakti gelmiş olmak. Hac vakti, Arefe ve bayram günleri olmak suretiyle, beş gündür. Yolda geçen süre da düşünülerek, vücub şartları, bu süre başlangıcında mevcut olan kimsenin ömründe bir kere hacca gitmesi farz olur. Dâr-ül-islâmda bulunup malı olan kimsenin, hac vakti ulaşınca, kendine hac farz olup olmadığını bilmese de, hacca gitmesi farz olur.
8- Hacca gidemeyecek kadar, kör, hasta, fazlaca yaşlanmış ve sakat olmamak.