Sünnetin üç manası

Sual: S. Ebediyye’de deniyor ki: Sünnet kelimesinin dinimizde üç manası vardır:
1- Kitap ve sünnet beraber söylenince, kitap, Kur’an-ı kerim, sünnet de, hadis-i şerifler anlamına gelir.
2- Farz ve sünnet denilince, farz, Allahü teâlânın emirleri, sünnet ise, Peygamberimizin sünneti, kısaca emirleri anlamına gelir.
3- Sünnet kelimesi yalnız olarak söylenince, İslamiyet, kısaca tüm ahkâm-ı İslamiyye anlamına gelir.
Peygamberin emirleri içinde farzlar da olduğundan, ikinci maddedeki tanım yanlış değil midir?
CEVAP
Yanlış değildir. Bu tarz şeyleri maddeler halinde açıklayalım:
1- Kitab ve Sünnet denince, kitabından kasıt Kur’an-ı kerimdir. Sünnet de hadis-i şeriflerdir. Hadis-i şeriflerin içinde, farzlar da vardır, haramlar da vardır. Ef’âl-i mükellefîn’in hepsi vardır, kısaca, farz, vacib, sünnet, müstehab, mubah, haram, mekruh, müfsid olan hükümlerin hepsi vardır. Birer örnek verelim:

Farz ve vacib için bir örnek:
Farz, yapılması açıkça ve kati olarak bildirilen dinin emirlerine denir. Vacib, yapılması farz benzer biçimde kati olan emirlere denir, bunların delilleri farz benzer biçimde açık ve kati değildir. Vitir namazını ve Bayram namazlarını kılmak, varlıklı olunca kurban kesmek, sadaka-i fıtr vermek vacibdir. Vacibin hükmü farz gibidir. Vacibi terk etmek, tahrimen mekruhtur. Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Sadaka-i fıtr, hür, köle, adam ve hanım, her Müslümana vacibdir.) [Hâkim]

Vacib kelimesi, burada farz anlamındadır. Farz ve vacib beraber kullanınca, vacib farz anlamında olmaz. Hanefî’deki, sünnet ve farz arasındaki yargı anlaşılır. Bir örnek:
Sadaka-i fıtr, üç mezhepte bir günlük yiyeceği olana farzdır. Hanefî’de ise, sadece nisabı kabul eden Müslümana vacibdir, farz değildir.

Sünnet için bir örnek:
Peygamber efendimizin yapılmasını övdüğü veya devam suretiyle kendisinin yapmış olduğu veyahut yapılırken görüp de engel olmadığı şeylere sünnet denir. Sünneti beğenmemek küfürdür. Beğenip de yapmayana azap olmaz. Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Selâm vermek sünnet, almak ise farzdır.) [Deylemi]

(Allahü teâlâ Ramazan orucunu farz kıldı. Ben de size teravih namazını sünnet kıldım.) [Nesai]

Müstehab için bir örnek:
Peygamber efendimizin sevilmiş olduğu, beğenmiş olduğu hususlardır. Güzel giyinmek, güzel koku sürünmek müstehabdır. Bu tarz şeyleri yapana oldukca sevab verilir, yapmayan günaha girmez.

Mubah için bir örnek:
Yapılması buyruk olunmayan ve yasak da edilmeyen şeylere mubah denir. İyi niyetle işlenmesinde sevab, fena niyetle işlenmesinde azap vardır. Uyumak, helalinden çeşitli şeyler yiyip içmek, helalinden çeşitli elbiseler giyinmek benzer biçimde işler, mubahtır. Bunlar, İslamiyet’e uymak, emirlere sarılmak niyetiyle yapılırsa sevab olur. Sağlıklı olup, yakarma halletmeye niyet ederek, yiyecek içmek böyledir.

Haram için bir örnek:
Dinimizde (Yapmayın) diye açıkça yasak edilen şeylerdir. Haramların yapılması ve kullanılması kesinlikle yasaklanmıştır. Haram olan şeyleri terk etmek, onlardan sakınmak farzdır ve oldukca sevabdır. Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Altın ve ipek, ümmetimin hanımlarına helâl, erkeklerine ise haramdır.) [Taberani]

Mekruh için bir örnek:
Allahü teâlânın ve Resulünün beğenmediği ve ibadetlerin sevabını gideren şeylere mekruh denir. Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Zeval vakti namaz kılmak mekruhtur.) [İbni Adiy]

Müfsid için bir örnek:
Müfsid, amelleri, ifsad eden, temelinden giderene denir. İmanı ve namazı, nikâhı, haccı, zekâtı, alış ve satışı bozmak benzer biçimde. Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Yatarak uyumak abdesti bozar.) [Tirmizî]

2- Farz ve sünnet denince, buradaki sünnet, Peygamber efendimizin farz olmayarak yapmış olduğu işler anlamına gelir. Sünnet, yalnız olarak kullanılınca İslamiyet anlamına gelir. Bu sünnete uyanlara, Ehl-i sünnet denir. (Cevhere)

Farz ve sünnet tabirindeki sünnetin içinde farz yoktur. Farz ve sünnet tabirindeki sünnet, malum sünnetlerdir. S. Ebediyye’de, bu anlamdaki sünnetin açıklamasında ise, sünnetin ne bulunduğunun anlaşılması için, (Peygamber efendimizin emirleri) denmiştir. Peygamber efendimizin buradaki emirlerinin içinde farz yoktur.

Kitab ve sünnet tabirindeki sünnetin içinde farz, haram ve öteki hükümler vardır. Farz ve sünnet tabirinin içinde yalnız sünnet vardır, farz olmaz. Bir örnek verelim:
(Namazın farzlarına ve sünnetlerine riayet edin) denilince, burada bildirilen sünnetlerin farz olmadığı açıktır.

3- Sünnet kelimesi yalnız olarak kullanınca, ahkâm-ı İslamiyye denilen dinimizin hükümleri anlaşılır. Bir örnek verelim:
Şeyh-ul-islam İbni Kemal Paşa, Şerh-ı hadis-i erbain kitabında, (Sünnetimi terk edene şefaatim haram oldu) hadis-i şerifini açıklarken, (Bu hadis-i şerifteki sünnet, İslamiyet anlamına gelir, şu sebeple büyük günah işleyen mümin şefaate kavuşur) buyuruyor. Bir hadis-i şerif de şu mealdedir:
(Ümmetimden büyük günah işleyenlere şefaat edeceğim.) [Nesai]

Sünnete uymak
Sual: Bir hoca, sarık, cübbe ve entari giymek benzer biçimde sünnetlere yapışanın şehit sevabına kavuşacağına dair hadis vardır, diyor. Bu doğru mudur?
CEVAP
Fazlaca yanlıştır. Haramlardan kaçmayan ve farzları yapmayan kimse, en şahaneler elbiseler giyse şehit olması imkansız.

O hadis-i şerifteki Sünnet kelimesi, İslamiyet anlamındadır. Mevzuyla ilgili hadis-i şerifin meali şöyledir:
(Ümmetimin içinde fitne fesat yayılmış olduğu vakit sünnetime uyana, [Ehl-i sünnet itikadına uyup, dinin bildirdiği ibadetleri yapıp haramlardan kaçana], yüz şehit sevabı vardır.) [Hâkim]

Sünnet kelimesi, yalnız olarak kullanılınca, genel anlamda İslamiyet anlaşılır. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Bir vakit gelecek ki, ortalık bozulmuş olduğu vakit sünnetime [İslamiyet’e] tutunmak avuçta ateş tutmak benzer biçimde olacaktır.) [Hâkim]

Şeyh-ul-İslam İbni Kemal Paşa, Şerh-ı hadis-i erbain kitabında, (Sünnetimi terk edene şefaatim haram oldu) hadis-i şerifini açıklarken, (Bu hadis-i şerifteki Sünnet, İslamiyet anlamına gelir, şu sebeple büyük günah işleyen mümin şefaate kavuşur) buyuruyor. Bir hadis-i şerif de şu mealdedir:
(Ümmetimden büyük günah işleyenlere şefaat edeceğim.) [Nesai]

Demek ki Sünnet kelimesi tek başına kullanılınca, İslamiyet ve Ehl-i sünnet vel-cemaat itikadı anlaşılıyor.