Cizye vergisi

Sual: Bir gayrimüslim, (İslâmiyet’te Müslümandan zekât alınırken, niye gayrimüslimlerden cizye alınıyor? Bu, eşitliğe aykırı değil mi?) diye sordu. Cizye nedir ve cizye oranı, zekât oranından değişik mıdır?
CEVAP
Cizye, gelir vergisi, varlık vergisi anlamına gelir. Gayrimüslimlerden cizye almayı emreden İslamiyet, Müslümanların da zekât ve uşur vermelerini emretmiştir.
Zekât bir ibadettir, gayrimüslim kâfir olduğundan onlardan yakarma etmesi istenmez. Onlardan vergi alınır.

Müslümanların vermiş olduğu zekât ve uşur, gayrimüslimlerin vermiş olduğu cizyeden kat kat fazladır. Alınacak cizye miktarı, yoksul olandan 40, orta hâlliden 80, zenginden 160 gram gümüş yada bu değerde mal veya tahıldır. Kadınlardan, çocuklardan, hastalardan, yoksullardan, ihtiyarlardan ve din adamlarından cizye alınmaz.

Gelir vergisi olan cizye, karşılık anlamına gelir. Ölümden kurtulma ve mallarını, canlarını, her türlü haklarını koruma karşılığında, kâfirlerin devlete verecekleri paradır. İki türlü cizye vardır:
Birincisi, kâfirlerle barış yaparken, kararlaştırılan miktardır. Bu miktar, sonradan asla değiştirilemez.

İkincisi, her ay sonunda, fakirlerden 0,5 gram altın değerinde 1 dirhem gümüş alınır Orta hâlliden 2 dirhem, zenginden 4 dirhem alınır. Çalışamayandan ve senenin yarısından fazla hasta olandan bir şey alınmaz. Senede on bin dirhemden fazla geliri olana varlıklı denir. 200 dirhemden fazla kazanan orta hâllidir. Çocuktan, hanımdan, oldukça ihtiyardan, din adamından ve Müslümandan cizye alınmaz. Zekât, uşur, cizye ve haraçtan başka asla kimseden zorla vergi alınmaz. Alınırsa zulüm olur. Sahiplerine geri vermek lazım olur.

Cizye verenlerin, malları, namusları ve ibadetlerini yapmak hürriyetleri, Müslümanların mal ve namusları şeklinde olup, her insana eşit olarak, adaletle işlem edilirdi.

Herakliyüs’ün büyük ordularını perişan eden İslam askerlerinin başkomutanı Ebu Ubeyde bin Cerrah hazretleri, zafer kazanılmış olduğu her şehre, halife Hazret-i Ömer’in emrini göndermişti. Rumlara gönderilmiş olduğu buyruk şu şekilde idi:
(Ey Rumlar! Allahü teâlânın yardımı ve halifemiz Ömer’in emrine uyarak, bu şehri de aldık. Hepiniz ticaretinizde, işinizde, ibadetlerinizde serbestsiniz. Malınıza, canınıza ve ırzınıza kimse dokunmayacak, İslamiyet’in adaleti aynen size de uygulama edilecek, her hakkınız gözetilecektir. Dışarıdan gelen düşmana karşı, Müslümanları koruduğumuz şeklinde, sizi de koruyacağız. Bu hizmetimize karşılık olmak suretiyle, Müslümanlardan hayvan zekâtı ve uşur alıyoruz. Sizden de, yılda bir kere cizye alacağız. Size hizmet etmemizi ve cizye almamızı Allahü teâlâ emretmektedir.)