Sual: En kıymetli ibadet hangisidir?
CEVAP
Bir şeyin kıymetli olması, hâle, süre ve kişinin durumuna da bağlıdır. Onun için (En kıymetli amel şudur) diye kati bir şey söylenemez.
Peygamber efendimiz, En kıymetli ameli, soranların hallerine ve içinde bulunulan şartlara nazaran bildirmiştir. Örneğin yiyeceklerin bolca bulunmuş olduğu; fakat suyun bulunmadığı yerde, susuzluktan yanan hiç kimseye bir bardak su vermek, fırın dolusu ekmek vermekten daha makbul olur. Yırtıcı hayvanların yada düşmanların saldırısına yada tehlikeli bir hastalığa maruz kalan kimsenin ölümden kurtulmasına sebep olmak, ona yapılacak öteki iyiliklerden daha üstün olabilir. Aşağıdaki hadis-i şerifler, bu durum göz önüne alınarak değerlendirilmelidir.
Cihadın önemi
Bir kimseyi sonsuz felaketten kurtarıp, sonsuz nimetlere kavuşmasına sebep olmak ise hepsinden daha kıymetlidir. Bu bakımdan İslamiyet’in başlangıcında amellerin en kıymetlisi cihad idi. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Müşriklere karşı, mal, can ve dilinizle cihad ediniz!) [Hakim]
(Cihadı terk eden millet, kesinlikle genel bir belaya maruz kalır.) [Taberani]
(Cihad etmeden yada cihad etmeyi düşünmeden ölen, münafık olarak ölür.) [Müslim]
(En faziletli cihad, canı, malı ile müşriklerle mücadeledir.) [Nesai]
(Fi-sebilillah cihad edin, bu şekilde cihad, Aden kapılarını açmaktır. Cihad edenin sıkıntıları gider.) [Hakim]
(Allahü teâlâ, [savaş aleti olan] bir ok yüzünden üç kişiyi Cennete koyar. Oku yapanı, atmak için ona vereni ve Tanrı yolunda o oku atanı.) [Hatib]
(En üstün amel, cihaddır. En üstün cihad, farzları ifa etmektir.) [Taberani]
(En üstün cihad, nefsle yapılandır.) [İbni Neccar]
(En üstün cihad, zalim hükümdara söylenen hak sözdür.) [Beyheki]
Emr-i marufun kıymeti
Emr-i maruf cihaddan daha önemlidir. Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Tüm ibadetlere verilen sevap, Tanrı yolunda harbe [cihada] verilen sevaba nazaran, deniz yanında bir damla su gibidir. Savaşın sevabı da, emr-i maruf ve nehy-i anilmünker sevabı yanında denize nazaran, bir damla su gibidir.) [Deylemi]
İbni Âbidin hazretleri ise, (Fıkıh âliminin müslümanlara sağlamış olduğu faydanın sevabı, cihad sevabından daha çoktur) buyurmaktadır. (Redd-ül Muhtar)
[Kur’an-ı kerime, hadis-i şeriflere ve akla uygun şeylere “Maruf”, bunlara uymayan şeylere de “Münker” denir. Müctehidlerin sözbirliği ile yasak edilen şeylere de “Münker” denir.]Günümüzde en kıymetli amel, gösterim yolu ile (Emr-i maruf) ve (Nehy-i münker) yapmaktır. Ehl-i sünnet itikadını yaymalı, gayrı müslimlere ve sapıklara lüzumlu yanıt verilmelidir! Bu yol ile cihad edenler yardımda bulunanlar, cihad sevabına ortak olur. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Tanrı yolundaki bir mücahidi giydirip kuşatan yada onun çoluk çocuğunun gereksinimlerini gören harbe gitmiş şeklinde sevaba kavuşur.) [Hakim]
İlmin kıymeti
İslamiyet ilim dinidir. İlmin önemi büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlim, öğrenmek amelden kıymetlidir.) [Hatib]
(İlim, İslam’ın yaşamı, imanın direğidir.) [Ebuşşeyh]
(İlim, benim ve öteki Peygamberlerin mirasıdır. Bana mirasçı olan da, Cennette benimle birlikte olur.) [Deylemi]
(En üstün ibadet, fıkıh öğrenmektir.) [Ebuşşeyh]
İbni Âbidin hazretleri de, (Fıkıh âliminin müslümanlara sağlamış olduğu faydanın sevabı, cihad sevabından daha çoktur) buyuruyor. (Redd-ül Muhtar)
Peygamber efendimiz, (En üstün amel, Tanrı’ı tanımaktır) buyurunca, (Ya Resulallah, biz amelden sorduk, siz ilimden bahsettiniz) dediler. Cevaben (İlimle meydana getirilen azca amel yarar verir, ilimsiz oldukca amel faydasızdır) buyurdu. (Deylemi)
(En üstün kayra, hikmetli bir sözü öğrenip başkasına da öğretmektir.) [İbni Asakir]
(En üstün sadaka, ilim öğrenip öğretmektir.) [İbni Mace]
Namazın kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(En kıymetli amel, vaktinin evvelinde kılınan namazdır.) [İ. Ahmed]
(Namaz, imanın direğidir.) [Deylemi]
(Allahü teâlâ buyurdu ki: “Namazlarını vaktinde doğru olarak eda eden kulumu, azap etmeden, hesap sormadan Cennete koyacağıma söz verdim”) [Hakim]
(En üstün amel, vaktinin başlangıcında kılınan namazdır.) [İ. Ahmed]
(Amellerin en iyisi gece hepimiz uykuda iken namaz kılmaktır.) [Berika]
(En üstün namaz, Cuma günü cemaatle kılınan sabah namazıdır.) [Beyheki]
(En üstün amel, namazdan sonrasında [mümin] ana babaya iyiliktir.) [Müslim]
(En üstün amel, namazdan sonrasında zekattır.) [Taberani]
(En üstün nafile namaz, teheccüd namazıdır.) [Müslim]
Tefekkürün kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Tanrı’ın yarattıkları hakkında bir saat tefekkür etmek, bir gece ibadet etmekten daha kıymetlidir.) [Ebuşşeyh]
(Tanrı’ın azameti, Aden ve Cehennem hakkında bir an tefekkür, bir geceyi ibadetle geçirmekten daha kıymetlidir.) [Ebuşşeyh]
(Bir saat tefekkür, bir yıl ibadetten kıymetlidir.) [Kimya-i Saadet]
İhlasın kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ, sadece ihlaslı amelleri kabul eder.) [Nesai]
(İhlaslı amel, azca da olsa kâfi gelir.) [Dare Kutni]
(Dünyada yalnız Tanrı için ihlasla meydana getirilen şeyler kıymetlidir.) [Berika]
(İbadetlerin en kıymetlisi, hubb-i fillah, buğd-i fillahtır.) [Ebu Davud] (Doğrusu sevdiklerini yalnız Tanrı için sevmek, buğzettiklerine de yalnız Tanrı için buğzetmektir.)
Tanrı’ı anmanın kıymeti
Zikrin, şu demek oluyor ki Allahı anmanın önemi büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Amellerin en kıymetlisi, en temizi, derecenizi en fazla yükselten, altın ve gümüş vermekten daha kıymetlisi Tanrı’ı anmaktır.) [Beyheki]
(Tanrı’ın azabından kurtulmak için, Tanrı’ı anmak kadar kıymetli amel yoktur.) [Taberani]
(En üstün amel, imandır. En üstün inanç, Tanrı’ı hep yanında bilmektir.) [Taberani]
(En üstün amel, zikirdir, en üstün zikir ise La ilahe illallah anlama gelir.) [Taberani]
(En üstün tesbih “Sübhânallahi velhamdülillâhi velâ ilâhe illallahü vallâhü ekber” dir.) [Müslim]
(Altın vermekten de üstün amel, Tanrı’ı anmaktır.) [Beyheki]
(En üstün amel, Tanrı’a hüsnü zandır.) [Begavi]
(Müminin en hayırlı zamanı, Tanrı’ı anmış olduğu zamandır.) [Deylemi]
(En hayırlı zikir, gizli saklı yapılandır.) [Ahmed]
İyiliğin kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Amellerin kıymetlisi, mümin kardeşini sevindirmek, onun borcunu ödemek yada ona yiyecek yedirmektir.) [İbni Adiy]
(En kıymetli amel, elinden ve dilinden kimsenin incinmemesidir.) [Taberani]
(Kim bir mümini ferahlandırır, sevindirirse, Allahü teâlâ onu kıyamette sevindirir.) [İbni Mübarek]
(En üstün amel, bir müminin aybını örtmek, borcunu ödemek, yiyecek yedirmek yada bir sıkıntısını gidermek suretiyle onu sevindirmektir.) [Taberani]
(En üstün amel, vermeyene vermek, zulmedeni affetmektir.) [Hakim]
(Amellerin en iyisi yiyecek yedirmektir) [Berika]
Öteki kıymetli ameller
Kıymetli amel çoktur. Bazılarını bildirelim. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Amellerin en hayırlısı, farzlardır, en kötüsü de bid’atlerdir.) [Beyheki]
(İbadetin kıymetlisi, zahmetli olanıdır.) [M. Felah]
(Amellerin kıymetlisi azca da olsa sürekli yapılandır.) [Müslim]
(En üstün amel, helal kazançtır.) [İbni Lâl]
(Hac yolunda ölene, kıyamete kadar hac sevabı yazılır.) [Ebu Ya’la]
(Amellerin en iyisi slm vermeyi yaymaktır.) [Berika]
(En kıymetli amel, vaktinde kılınan namaz, sonrasında ana-babaya iyilik etmek, sonrasında da Tanrı yolunda cihaddır) [Berika]
(En üstün yakarış, af ve afiyet dilemektir.) [Tirmizi]
(En faziletli zaman, gecenin ikinci yarısıdır.) [Taberani]
(En üstün sadaka, sıhhatli, mala tamahı oldukca, zenginliği umup fakirlikten korkarken verilen sadakadır.) [Müslim]
(En üstün ibadet, duadır.) [Hakim]
(En üstün ibadet Kur’an okumaktır.) [İbni Kani]
(En üstün amel, sıkıntıya sabretmektir.) [Beyheki]
(En üstün amel, iyi niyetli olmaktır.) [Hakim]
(En üstün kazanç, el emeği ile kazanılandır.) [Ahmed]
(En iyi isim, Abdullah ve Abdurrahmandır.) [Müslim]
(En üstün söz, doğru olan sözdür.) [Buhari]
(En üstün bölgeler, camilerdir. En fena bölgeler de, çarşı pazarlardır.) [Taberani]
(En üstün oruç, Davud’un orucudur. Bigün meblağ bigün yerdi.) [Müslim]
(En üstün inanç, kadere rızadır.) [Ebu Nuaym]
(En üstün alışkanlık, kimse zarar görmesin diye susmaktır.) [İbni Mübarek]
(En üstün amel, aç olan fakiri doyurmak, borcunu ödemek yada bir sıkıntısını gidermektir.) [Taberani]
(En üstün yiyecek, üzerine oldukca elin uzandığı yemektir.) [Taberani]
(En üstün söz, “Sübhanallahi ve bihamdihi” anlama gelir.) [Müslim]
(En üstün ev, içinde yetime ikram edilen evdir.) [Beyheki]
(En iyi gömü saliha hanımdır.) [Hakim]
(İşlerin en iyisi orta derece [orta] olanıdır. Din ifrat ve tefrit arasındadır.) [Beyheki](En iyi tedavilerden biri hacamattır.) [Ebu Davud]
En üstün Müslümanlar
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İmanı en üstün olan; sabırlı, eli açık ve hoşgörülü olandır.) [Deylemi]
(En üstün mümin, Tanrı’ı oldukca anandır.) [Tirmizi]
(En üstün mümin, yoksul diye kıymet verilmeyendir.) [Deylemi]
(En üstün mümin, görülünce Tanrı’ın hatırlandığı kişidir.) [Hakim]
(En üstün mümin, orada değilken aranıp sorulmayan, orada iken de, saygınlık görmeyendir.) [E.Nuaym]
(En üstün müminler, dinleri uğruna yurdunu terk eden gariplerdir.) [İbni Mace]
(En üstün mümin, azca yiyip bedeni hafifçe olandır.) [Deylemi]
(En üstün mümin, çoluk çocuğuna yararlı olandır.) [Taberani]
(En üstün mümin, her insanın elinden dilinden selamette olduğu kişidir.) [Müslim]
(En iyi mümin, ömrü uzun, ameli güzel olandır.) [Tirmizi]
(En iyi mümin, hanım ve kızlarına karşı en iyi davranandır.) [Beyheki]
(En iyi mümin, hayrı umulan, şerrinden güvenli olunandır.) [Tirmizi]
(En hayırlınız, Kur’anı öğrenen ve öğretendir.) [Buhari]
(En iyiniz, kendisiyle kolay uyum sağlanandır.) [Beyheki]
(En iyiniz, borcunu en güzel şekilde ödeyendir.) [Nesai]
(En iyiniz, hanımlara en iyi davranandır.) [Tirmizi]
(Müminlerin en iyisi, kanaat eden, en kötüsü de aç gözlü olandır.) [Kudai]
(Bayanların iyisi namusunu sakınan, şehveti fazla olsa da, gözü dışarıda olmayan, kocasına kanaat edendir.) [Deylemi]
(En hayırlınız, çoluk çocuğuna karşı en hayırlı olandır. Ben çoluk çocuğuma en hayırlı olanınızım. Hanımefendilere sadece şerefli kimseler kıymet verir, adiler hor görür.) [İbni Asakir]
(Bayanların en iyisi, oldukca doğuran, kendisini kocasına sevdiren, onunla hoş geçinen ve uyum içinde olandır, en kötüsü de, açılıp saçılan, böbürlenendir.) [Beyheki]
(En hayırlınız, ahlakı en güzel olanlardır.) [Buhari]
(En hayırlınız, en eli açık olandır.) [Ebu Ya’la]
(En hayırlınız yiyecek yedirendir.) [Hakim]
(İnsanların en iyisi, insanlara en oldukca faydası dokunandır.) [Dare Kutni]
(Hırsızların en kötüsü namazından çalandır. Rükudan, secdeden çalar.) [Tadil-i erkana riayet etmez]) [Taberani]
(İnsanların en kötüsü, iki yüzlü olandır.) [Buhari]
(İnsanların en kötüsü, şerrinden korkulmuş olduğu için yanına varılamayan kimsedir.) [Buhari]
(İnsanların en iyisi, geç kızan, sav yatışandır. En kötüsü de, sav kızan, geç yatışandır.) [Tirmizi]
(Âlimlerin en iyisi merhametli olandır.) [E.Nuaym]
(Hepimiz hata eder. Hata edenlerin en iyisi tevbe edendir.) [Tirmizi]
(En hayırlınız, dünyası için ahiretini, ahireti için dünyasını terk etmeyendir.) [Hatib]
Kalımlı duracak salih ameller
Sual: Kehf suresinin 46. âyetinde bildirilen Tanrı’ın sevilmiş olduğu ve kalımlı duracak salih ameller nedir?
CEVAP
Bu âyette bildirilen salih ameller, namaz, hac, oruç ve öteki tüm iyi iş ve hareketlerdir. Bir de Sübhânallahi velhamdülillâhi velâ ilâhe illallahü vallâhü ekber tesbihidir. Bu en kıymetli tesbihlerden biridir.
Salih amellerden birkaçı:
1- Namaz. Bunun da en kıymetlisi vaktinde kılmaktır. Bunun da daha kıymetlisi vaktinin evvelinde, şu demek oluyor ki vakti girer girmez geciktirmeden kılmaktır. Hepimiz uyurken namaz kılmak da oldukca kıymetlidir. Beş zaman namaz, en kıymetli ibadettir. Hadis-i şerifte (Namaz dinin direğidir) buyuruldu. Direksiz bina ayakta duramadığı şeklinde, namazsız insanoğlunun İslam binasını ayakta tutması da oldukca zor olsa gerek. Namazın terk edilmesi de oldukca büyük günahtır.
2- Hac. Haccın da kıymetli olanı, hacc-ı mebrurdur. Doğrusu günah işlemeden, şartlarına uygun meydana getirilen, kabul olan hacdır. Hadis-i şerifte (Suyun kirleri temizlediği şeklinde, hac da günahları temizler) buyuruldu. [Taberani]
3- Ana-babaya iyilik. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Tanrı indinde en faziletli amel, vaktinde kılınan namazdan sonrasında ana-babaya iyiliktir.) [Müslim]
4- Cihad. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(En kıymetli amel cihaddır.) [Taberani]
(İnsanların en üstünü, canı ve malı ile Tanrı yolunda cihad edendir.) [İ. Ahmed]
5- Emr-i maruf. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Tüm ibadetlere verilen sevap, Tanrı yolunda harbe verilen sevaba nazaran, deniz yanında bir damla su gibidir. Savaşın sevabı da, emr-i maruf ve nehy-i anilmünker sevabı yanında denize nazaran, bir damla su gibidir.) [Deylemi]
6- Allahü teâlâyı zikretmek, anmak. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İnsanın derecesini en fazla yükselten, en kıymetli amel, altın ve gümüş vermekten daha kıymetlisi Tanrı’ı anmaktır.) [Beyheki]
7- Azca da olsa, sürekli meydana getirilen amel kıymetlidir. (Müslim)
Tüm bu ibadetleri yapabilmek için ilim ve ihlas şarttır. Bunlarsız ibadetlerin asla kıymeti olmaz. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlimsiz oldukca amelin kıymeti olmaz.) [Deylemi]
(Allahü teâlâ, sadece ihlas ile meydana getirilen ameli kabul eder.) [Nesai]
İlim ve ihlasın gereği olarak da, Tanrı dostlarını sevmek, Tanrı düşmanlarını da sevmemek gerekir. Hadis-i şerifte, (İbadetlerin en kıymetlisi, hubb-ı fillah, buğd-i fillahtır) buyuruldu. Doğrusu sevdiklerini yalnız Tanrı için sevmek, buğzettiklerine yalnız Tanrı rızası için buğzetmektir. (Ebu Davud)
Tüm bu ibadetlerin sahih ve kabul olması için, doğru itikada haiz olmak şarttır. Doğrusu Ehl-i sünnet itikadında olmayanın hiçbir ameli kabul olmaz. Ehl-i sünnetten başkası bid’at ehlidir. Bid’at ehlinin ibadetleri kabul olmaz. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ, bid’at sahibinin namazını, orucunu, zekatını, haccını, umresini, cihadını, farz ve nafile hiçbir ibadetlerini kabul etmez. Yağdan kıl çıkar şeklinde, müslümanlıktan kolayca çıkar.) [İbni Mace]
İlim maldan hayırlıdır
Sual: En iyi ibadet nedir?
CEVAP
Devamlı doğru inanç sahibi olmaya, farzları yapmış olup haramlardan kaçmaya, tevbe edip farz borçlarını ödemeye çalışmalıdır! Bu tarz şeyleri doğru yapabilmek de, sadece ilimle mümkündür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Gece bir süre ilim öğrenmek, tüm gece ibadet etmekten sevaptır.) [R. Nasıhin]
(Sabah-akşam ilimle meşgul olmak, cihaddan efdaldir.) [Deylemi]
(İlmi bir sorun öğrenmek, yüz rekat [nafile] namazdan daha kıymetlidir.) [İbni Abdilber]
Hazret-i Ali buyurdu ki:
(İlim, maldan hayırlıdır. Şu sebeple malı sen korursun, fakat ilim seni korur.
Mal sarf etmekle azalır, ilim sarf etmekle çoğalır.)
Hazret-i İbni Abbas buyurdu ki:
(Hazret-i Süleyman; mal, ilim ve hükümdarlık içinde muhayyer bırakıldı. O bilimsel tercih etti ve bu sayede öteki ikisine de malik oldu.)
İmam-ı Gazali hazretleri buyurdu ki:
İnsanın öteki mahlukattan üstünlüğü bilimsel iledir, güç ve gücüyle değildir. Şu sebeple deve insandan kuvvetlidir. İrilik bakımından da değildir. Şu sebeple fil insandan oldukca iridir. Cesaret bakımından da değildir. Şu sebeple aslan insandan cesurdur. Fazlaca yemesiyle de değildir. Şu sebeple mandanın karnı, insanoğlunun midesinden daha büyüktür. Şu halde ilim oldukca üstün bir vasıftır.
Yiyecek ve içmekten kesilen hasta, ölmeye mahkum olduğu şeklinde, ilim ve hikmetten yoksun kalb de ölüme mahkumdur. O halde, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarını okuyup, dinimizi doğru olarak öğrenmeliyiz.
En büyük ibadet
Sual: En büyük ibadet nedir?
CEVAP
En büyük ibadet, Allahü teâlânın rızasına kavuşturan iştir. Onun için Tanrı’ın rızası hangi ibadetlerde ise, onu aramalı. Âlimlerimiz, Ankebut suresinin 45. âyetini kanıt getirerek, (En büyük ibadet namazdır) buyurmuşlardır. Tanrı’ın kullarına iyilik etmenin de büyük ibadet olduğu bildirilmiştir. Onların hidayetlerine vesile olup, Cehennemden kurtulmalarına sebep olmak elbet büyük ibadettir. Bunlar Tanrı’ın rızasına kavuşturan amellerdir. O hâlde insanların hidayetine sebep olmak için dinin yayılmasına çalışmak, şu demek oluyor ki dine hizmet etmek en büyük ibadet oluyor. Dine hizmet eden, Tanrı’ın yolunda cihad eden kimsedir, şu demek oluyor ki Tanrı’ın askeridir.
Kur’an, tesbih ve sadaka
Sual: Kur’an okumak, zikir çekmek, sadaka vermek ve nafile oruç tutmak şeklinde ibadetlerin hangisi daha sevabdır?
CEVAP
Kur’an-ı kerim okumak, daha sevabdır. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Namazda Kur’an okumak namaz haricinde okumaktan daha faziletlidir. Namaz haricinde Kur’an okumak, [Namazlardan sonra okunan] Sübhanallah, Elhamdülillah ve Allahü ekber söylemekten daha sevabdır. Bu tesbihleri söylemek, sadakadan, sadaka ise, nâfile oruçtan daha faziletlidir. Oruç ise Cehennem ateşine karşı kalkandır.) [Beyhekî]
Amellerin en kıymetlisi
Sual: Dinimizin bildirdiği ibadetlerden, amellerden en kıymetlisi, en efdali hangisidir?
Yanıt: Peygamber Efendimiz, amellerin en kıymetlisi mevzusunda, sual soranların hâllerine uygun olarak, çeşitli cevaplar vermişlerdir. Ya da, zamana uygun olarak yanıt vermişlerdir. Örneğin, İslâmiyetin başlangıcında, amellerin en efdali, en kıymetlisi cihad idi. Zamanımızda da, amellerin en efdali, yazı ile, neşriyat ile, kâfirlere, mezhepsizlere yanıt vermek, Ehl-i sünnet itikadını yaymaktır. Bu şekilde cihad edenlere, para ile, mal ile, gövde ile yardım edenler de bunların kazandıkları sevaplara ortak olurlar. Âyet-i kerimeler, hadîs-i şerifler, namazın, zekâttan, sadakadan daha kıymetli bulunduğunu gösteriyor. Fakat, ölüm hâlinde bulunana bir şey verip, ölümden kurtarmak, namaz kılmaktan daha kıymetli olmaktadır. Bu mevzu, çeşitli hadîs-i şeriflerde şöyleki geçmektedir:
Abdüllah ibni Mes’ûd hazretleri, Allahü teâlânın en oldukca hangi ameli sevdiğini Resûlullah Efendimizden sormuş oldum cevaplarında;
(Vaktinde kılınan namaz) buyurdular. Bazı hadîs-i şeriflerde ise;
(Evvel vaktinde kılınan namazı oldukca sever) buyurulmuştur. Ondan sonrasında hangisini oldukca sever dedim.
(Anaya-babaya iyilik yapmayı) buyurdu. Bundan sonrasında da hangisini oldukca sever dedim.
(Tanrı yolunda cihad etmeyi) buyurdu. Başka bir hadîs-i şerifte;
(Amellerin en iyisi, yiyecek yedirmektir) buyuruldu. Bir başkasında;
(Slm vermeyi yaymaktır.) Bir başkasında ise;
(Gece, hepimiz uykuda iken namaz kılmaktır) buyurulmuştur. Başka bir hadîs-i şerifte;
(En kıymetli amel, elinden ve dilinden kimsenin incinmemesidir.) Bir hadîs-i şerifte de;
(En kıymetli amel, cihaddır) buyuruldu. Bir hadîs-i şerifte;
(En kıymetli amel, hacc-ı mebrûrdur.) Doğrusu, asla günah işlemeden meydana getirilen hacdır buyuruldu.
(Allahü teâlâyı zikretmektir) ve (Sürekli olan ameldir) hadîs-i şerifleri de vardır.