Akıl ve Mutezile

Sual: Mutezile fırkasının akıl ile alakalı görüşü nedir? Akıllı daha mı oldukca sevap kazanır?
CEVAP
72 sapık fırkadan önde gelen mutezile, aklı ön plana almış, aklın almadığı, Sırat köprüsü, mezar azabı, Cennette Allahü teâlâyı görmek şeklinde birçok hususu inkâr etmiştir. Aklın yolu bir demiş, kendi aklını esas almıştır. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Yetmiş iki fırkaya ayrılacak ümmetimin içinde, dini aklı ile ölçen kadar zararlısı yoktur. Neticede, helale haram, harama da helal demiş olurlar.) [Taberani]

Akıl ile ahiret detayları ölçülmez. Fakat aklın dindeki yeri büyüktür. Aklı olmayanın dini yoktur. Akıllının ibadetine daha oldukca sevap verilir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İki kişiden birinin kıldığı namaz, ötekinden efdal olur. Zira, o ötekinden daha akıllıdır. Akıl ise vera ile alakalıdır.) [İbni Sünni]

Akıllı olan vera ve ihlas sahibi olur. Akıllının imanı daha parlaktır. İbadetlerin kıymeti, imanın derecesi ile ölçülür. İbadetlerin parlaklığı da “İhlas”ın miktarına bağlıdır. İman ne kadar güçlü olursa, ihlas da o denli oldukca olur. İmanın güçlü ve ihlasın tamam olması hakiki imana bağlıdır. Kimin kötü [evliyalık] derecesi devasa yükseklikte ise, onun imanı daha kâmildir. Bunun için hadis-i şerifte, (Ebu Bekrin imanı, tüm ümmetimin imanı ile tartılsa, hepsinden daha ağır gelir) buyuruldu. Bu sebeple onun makamı tüm ümmetten yüksek idi. (Yürüyen ölü görmek isteyen, Ebu Bekre baksın) hadis-i şerifi bunu göstermektedir. Eshab-ı kiramın tamamı, hakiki imana kavuşmuştu. Bu hadis-i şerifte, yalnız Ebu Bekri Sıddıkın seçilmesi, onun derecesinin devasa yükseklikte bulunduğunu göstermektedir. [Mektubat-ı Masumiyye c.2, m.61]
İbadetlerin kıymeti, imanın derecesine göredir. Hakiki imana kavuşan evliyanın verdiği azca bir şey, öteki müslümanların verdiği milyonlardan, milyarlardan daha kıymetlidir. Eshab-ı kiramın tamamı hakiki imana kavuştuğu için onların azca bir iyilikleri, oldukca değerlidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Allahü teâlâya vallahi billahi ki, bir kimse, Uhud dağı kadar sadaka verse, Eshabımın verdiği bir avuç arpanın sevabına kavuşamaz.) [Buhari, Müslim]

Not: Mutezile hakkında geniş data için, Doğru İman Detayları maddesinde, Kaza ve Kadere inanç kısmında Cebriye ve mutezile bahsine bakınız.