Bilmiyorum denir mi?

Sual: Kendisine güvenilip dinî sual sorulan kimsenin, bilmiyorum demesi doğru mudur? Yanıt vermezse güvenimizi yitirmiş olmaz mı?
CEVAP
Ehl-i sünnet âlimleri buyuruyor ki:
Bilmiyorum demek ilmin yarısıdır. Tanrı rızası için, bilmediği bir hususta susanın almış olduğu mükâfat, bilmiş olduğu hususta konuşanın almış olduğu mükâfattan azca değildir, bundan dolayı cehaleti kabul etmek, nefse oldukça ağır gelir. (İmam-ı Şabi)

Şeytanı en oldukça kahreden şey, âlimin (Bilmiyorum) demesidir. Şeytan, (Bunun susması, benim için, konuşmasından daha zararı dokunan) der. (İbrahim Edhem)

İmam-ı Zehebi, İmam-ı Malik’i şu şekilde anlatır: Uzun bir yaşam, yüksek bir mertebe, parlak bir zihin, oldukça geniş bir ilim, keskin anlayış, sahih rivayet, diyanet, hakkaniyet sahibi, sünnet-i seniyyeye tâbi, fıkıhta, fetvada kaidelerin sıhhatinde önde gelen bir zat idi. Fetva vermede aceleciliği sevmez, oldukça kere (Bilmiyorum) derdi. İlmin kalkanı (Bilmiyorum) anlama gelir, buyururdu. (Tabakat-ül Huffaz)

Muhammed Hadimi hazretleri buyuruyor ki:
İmam-ı Şabi hazretleri, bir suale, (Bilmiyorum) diyince, (Sen Irak ülkesinde müftüsün. Bilmiyorum demek, sana yakışır mı?) dediklerinde, (Meleklerin üstünleri bilmiyoruz dediler. Benim söylememden ne çıkar?) buyurdu. Bilmeyenin (Bilmiyorum) demesi, ilimden olup, büyük fazilettir.

İmam-ı Ebu Yusuf hazretleri, bir suale (Bilmiyorum) diyince, (Hem beyt-ül-maldan maaş alıyorsun, hem de yanıt vermiyorsun) dediler. (Beyt-ül-maldan, bildiklerim kadar ücret alıyorum. Bilmediklerim için alsaydım, beyt-ül-malın hazineleri bana yetmezdi) dedi.

Her sorulana yanıt veren, her gördüğünden mânâ çıkaran ve her yerde informasyon satan, cahilliğini ortaya koyar. (Bilmiyorum, öğrenip de söylerim) diyen kimsenin, gerçek âlim olduğu anlaşılır. Kendine sual sorulan kimse bilmiyorsa, (Bilmiyorum, kitaplara bakayım, bulursam söylerim) demelidir. (Berika)

Bir zata, (İşittiğimize gore, siz âlimmişsiniz) derler. O zat şaşırır, (Öyleki bir iddiada asla bulunmadım) der. Bunun üstüne de, (Bir şey sorulunca kimi zaman “Bilmiyorum” diyormuşsunuz. Bilgisiz olan, bilmese de, söyler. Sadece âlim olan, bilmiyorsa bilmiyorum der. Bu sizin âlim olduğunuzu gösterir) derler. Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:
(Üzeyr’in ve Zülkarneyn’in Peygamber olup olmadığını bilmiyorum. Cebrail aleyhisselam gelinceye kadar, oturulacak yerlerin en iyisi ve en kötüsünün ne işe yaradığını soranlara, bilmiyorum dedim. Cebrail de, bilmiyorum dedi. Nihayet Allahü teâlâ bildirdi ki, oturulacak yerlerin en iyisi camiler, en kötüsü de sokaklardır.) [Ebu Davud]

(Bilmiyorum demek de ilimdendir.) [İbni Mace]

(Âlimim diyen cahildir.) [Taberani]